درس دوم

معرفی حروف صدادار :

این حروف همانطور که قبلا نیز اشاره شد ، عبارتند از :

َفتحه /  ِ   کسره  /   ُ ضمه / ـا ، ا / و ، ــو ( صدای او ) / ـیـ، ــی (صدای ایی )

حال به معرفی این آواها می پردازیم

این صدا را در کردی بصورت (  ــه / ه ) می نویسند .

 در زبان فارسی صدای فتحه تلفظ می شود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی شود اما در زبان کردی هم تلفظ می شود و هم نوشته می شود .

تفاوت زبان فارسی و کردی در صدای فتحه :

         فارسی                                       کردی

 سرد ( س + َ + ر + د ) >>>> سەرد ( س + ـه + ر + د )                     

 درد ( د + َ + ر + د )     >>>>  دەرد   ( د + ه + ر + د )              

 زهر ( ز + َ + هـ + ر )   >>>>  زەهر ( ز + ه + هــ + ر )

مشاهده می گردد که صدای (   َ   ) تبدیل به شکل نوشتاری ( ه / ــه ) شده است .

                      

خەم - خەفەت - دەگمەن - فەرهەنگ – مەهەستی

بقیه در ادامه مطلب

ادامه نوشته

درس اول

دسته اول : حروفی که هم از نظر تلفظ و هم از نظر شکل نوشتاری با برخی از حروف فارسی برابر است

حروف بی صدای الفبای کردی :

ئــ / ب / پ / ت / ج / چ / ح / خ / د / ر / ڕ / ز / ژ / س / ش / ع / غ /

ف / ڤ / ق / ک / گ / ل / ڵ / م / ن / و / هــ / ی

لطفا برای دیدن بقیه مطالب به ادامه مطلب بروید.

ادامه نوشته

راهینانی زمانی کوردی/آموزش زبان کُردی

با سلام و درود فراوان

کاربران عزیز و گرامی، بدلیل غیبت حدود یک ساله ام از شما عزیزان معذرت خواهی می کنم.همچنین از

تمام دوستانی که برایم نظر گذاشتند ممنونم.

انشالله از امروز به بعد با همکاری یکدیگر بتوانیم در ترویج و آموزش زبان کُردی نقشی داشته باشیم.

---

امروز الفبای کُردی را در وبلاگ قرار می دهم.امیدوارم همواره با نظراتتان مرا همراهی کنید و مورد قبولتان باشد.

 

ادامه نوشته

زبان کُردی:آیا اُمیدی به آینده ی زبان کُردی دارید؟؟

بسیاری از خود می پرسند آیا امیدی به گسترش کاربرد زبان کردی وجود دارد؟ آیا می توان شان این زبان را به جایگاه مناسبی رساند؟ آیا می توان کاربرد آن را به موضوعاتی فراتر از رفع نیازهای روزمره کشاند و آنرا ابزار علم و دانش کرد، با آن شعر و ترانه سرود، رمان نوشت و تحسین خوانندگان سایر زبانها و ملتها را برانگیخت؟

شاید سوال ساده و بدیهی به نظر برسد اما به نظر می رسد تکرار آن مهم است. آری، امید هست و راه پیش روی زبان کردی بسیار روشن است. می توان بحث را با ذکر دلایل بسیار ادامه داد. همچنین می توان به رویدادهای تاریخی استناد کرد و  بر ادعای خود صحه گذاشت.

آنچه که در حال حاضر به نام زبان ایتالیایی خوانده می شود در حقیقت تا  قرن سیزدهم میلادی وجود نداشته است. ادبیات نوشته شده به زبان ایتالیایی همگی متعلق به قرن سیزدهم به بعد است. جالب است بدانیم حتی مارکوپولوی ایتالیایی، سفرنامه ی خود را با زبان فرانسوی نوشته است.

امپراطوری بزرگ روم نتوانست از خود زبانی به یادگار بگذارد و از لاتین تنها نامی مانده است و اکنون در دل کتابخانه ها آرمیده است و گویشوران آن در حد نام و آوازه اش نیست. پس از انقراض امپراطوری روم، مردم ساکن در مرکز اصلی قدرت آن (ایتالیا) با پراکندگی و تنوع زبانی بسیار مواجه گشتند و سالها بعد توانستند زبان متحد خود را احیا کنند و زبان ایتالیایی نام نهند. حال چگونه است که بازماندگان امپراطوری بزرگ ماد نتوانند زبان خود را حفظ و احیا نمایند و بپرورند؟

به جرات می توان گفت وضعیت امروز زبان کردی بسیار بهتر از وضعیت زبان نو ظهور ایتالیایی در قرن 13 میلادی است. پیشینه فرهنگی و تاریخی و غنای ادبی مردم کرد آنقدر روشن و استوار است که بتواند  راهگشای مردم کرد در احیا و پرورش زبان کردی باشد.

اما با این حال ما کردها که داعیه گسترش زبان خود داریم و در این راستا سایتهای زیادی بر پا نموده ایم و بعضا تمام کردها را مخاطب قرار داده ایم وگاهی بر گویش خاصی از کردی تمرکز کرده ایم و یا اصولا الفبایی خاص را رواج می دهیم و … چه میزان برنامه ریزی زبان و مولفه های موثر در آن را مورد توجه قرار می دهیم؟

برداشت من آن است که اغلب سایتهای مرتبط با زبان کردی بر خط و دستور زبان و آیین نگارش تمرکز کرده اند و مقوله های مهمتر دیگر، فراموش شده اند و یا کمتر مورد توجه قرار دارند. در حقیقت برنامه ریزی زبان کردی باید برای کارآمد کردن آن در سطوح مختلف باشد و صد البته موضوع حفظ ماهیت و هویت اصلی آن در این جریان کارآمدسازی نیز مورد توجه قرار گیرد.

ما کردها باید نسبت به کارآمدی ابزاری زبان خود و شان عاطفی آن مطمئن شویم تا زبان دیگری را از نظر کارآیی و عاطفی به زبان خود ترجیح ندهیم و به کار نگیریم.

شما چه پیشنهادی دارید؟

منبع:آکادمی زبان کردی:http://www.akademiyakurdi.org/taybet/kurdi/

حروف الفبای کٍردی

حروف الفبای کردی اینها هستند:

ﺌ ء ا ﺐ ﭗ ﺖ ﺝ ﭺ ﺡ ﺥ ﺪ ﺮ ڕ ﺰ ژ س ﺶ ﻉ ﻍ ﻑ ﭪ ﻖ ﮎ ﮒ ﻞ ڵ ﻢ ﻦ ﻭ ۆ ه ﻫ ﯼ

۱:حروفی که شبیه الفبای فارسی نوشته و خوانده می‌شوند:

الف: حروف بیصدا:

ﺌ ءﺐﭗﺖﺝﭺﺥﺪﺭﺯﮋﺱﺶﻉﻑﻖﮎﮒﻝﻢﻦﻫ

ب: حروف صدادار:

ا، ی

۲: حروفی که شبیه الفبای فارسی نوشته می‌شوند اما طور دیگری تلفظ می‌شوند:

ح: این حرف معمولأ مثل شکل عربی آن بطور حلقی تلفظ می‌شود. در واقع این حرف و صدای متعلق به آن ریشهٔ کردی ندارد و مأخوذ از زبان عربی بوده و برای نوشتن و گفتن کلمات عربی مثل احمد، محمد و... بکار می‌رود.

ه: این حرف برای نشان دادن صدای فتحه بکار می‌رود. مثلأ کلمه ی«دَر» در زبان کردی به شکل«ده ر» نوشته می‌شود.

• در زبان کردی (شیوهٔ رسم الخط معروف به ﺴﯚرانی) بجز صدای کسره همهٔ مصوت‌ها دارای حرف(یا ترکیب حروف) مربوط به خود بوده و در نوشتار منعکس می‌شوند:

ه=فتحه

و=ضمه

ا=آ

وو=واو کشیده

ی=یای کشیده

ﺌ:این حرف معمولأ در اول کلمه و بهمراه یک حرف صدادار می‌آید. مثلأ کلمات«اگر» و«این» به ترتیب اینطور نوشته می‌شوند: ئه گه ر- ئین.

۳: حروفی که هم از نظر شکل و هم از نظر تلفظ با الفبای فارسی فرق دارند:

ڕ: به آن «ر»لرزشی می‌گویند. مثل: ته ڕ (بمعنای تر و خیس).

ڵ: لام حلقی که آنرا می‌توان در تلفظ کلمهٔ کردی «ماڵ»(بمعنای خانه) مشاهده کرد.

ۆ: ضمهٔ کشیده که آنرا می‌توان در تلفظ کلمهٔ کردی «زۆر»(بمعنای خیلی) مشاهده کرد.

ێ: یای مجهول که آنرا می‌توان در تلفظ کلمهٔ کردی «ئێره»(بمعنای اینجا) مشاهده کرد.

ڤ: شبیه V انگلیسی است که آنرا می‌توان در تلفظ کلمهٔ کردی «هه ﭭده»(بمعنای هفده:۱۷) مشاهده کرد.

ۊ: این حرف بیشتر مخصوص کردی کرماشانی و حاصل تلفظ همزمان و+ی می‌باشد، که آنرا می‌توان در تلفظ کلمهٔ کردی «ڕۊﻦ»(بمعنای روغن) مشاهده کرد.

مثالهایی برای تمرین

ئه سپ/دۊر/دڵ/کورده ماڵ/په س/ گۆﭬار/ رۆژ/ لۊت/ له ڕ/ کاڵ/ مناڵ مه دره سه/ ده فته ر/ فووتباڵ/ تووپ/ باڵه فڕ/ قه ره سۊ/ پێڵاو/ ژمێریاری/ ده ریا/ ئاسمان/ زه مین/ مانگ/ هه ساره/ دڕگ/ خوه ر/ خوه راوا/ قه ۊ/ تاوسان/ وه هار/ گوڵ/ دۊه ت/ شه و/ ڕووژ/ نیمه ڕوو/ ئیواره/ گه رم/ سه رد/ ڕچ/ یه خ/ هوونک/ داخ/ کوڵ/ شه مامه/ شامی/ به ره فتاو/ جاڕ/ کلگ/ ناخۊن/ چه و/ برۊ/ ڕه ش/ چه رمی/ که واو/ په لامار/ وڵات/ نیشتمان/ زه ۊ/ تووفان/ ئینترنت/ ئی مه یل/ چه ت/ که مووته ر/ داڵ/ په ڵه نگ/ ئه ڵوه ن/ داڵاهوو/ په ڕاو/ شوێن/ هۆز/ ئه ﭬین/ کوردستان/ چه وه ڕی/ژیان.

برگرفته از «http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C»

آموزش كردي نويسي در وب

با توجه به اينكه  معمولاً كساني كه در وب كردي مي نويسند براي نوشتن حروف ( ڵ ، ڕ ، ێ ، ۆ ، ڤ) مشكل دارند لذا مطلبي تحت عنوان كردي نويسي در وب آماده كردم كه خدمت كاربران و دوستان گرامي ارايه مي نمايم .

براي اين كار مطالبي را به صورت عكس هاي آموزشي در فايلي با نام helpبه صورت rar آپلود كردم كه مي توانيد آن را از لينك زير دانلود كنيد .( حجم 2 مگا بايت )    

دانلود فايل آموزشي

 

براي كردي نويسي نياز به يك نرم افزار داريد كه مي توانيد آن را از لينك زير دانلود كنيد . (حجم 800 كيلوبايت )

 

دانلود نرم افزار يونيكورد وب

 

همچنين تعدادي فونت نيز در پوشه اي به همين نام آپلود كردم كه مي توانيد آن را از لينك زير دانلود كنيد . ( حجم 60 كيلو بايت )

 

دانلود فونت

 

براي كساني كه اينترنت پر سرعت دارند هر سه فايل را با هم آپلود كردم.(با حجم ۳ مگا بايت )

 

دريافت كردي نويسي در وب

 

فايل ها به صورت rar هستند بعد از دانلود آنها را با نرم افزار winrar باز كنيد در صورتي كه اين نرم افزار را نداريد مي توانيد آن را از لينك زير دانلود كنيد.(باحجم ۲ مگا بايت )

دانلود winrar

 

لطفاً ابتدا عكس هاي آموزشي را به دقت مرور كنيد اگر مشكلي داشتيد همين جا در قسمت نظرات بپرسيد در خدمتم .

 

دسته چهارم،درس چهارم (مربوط به 4 پست قبلی)

کاربران محترم آموزش مقدماتی زبان کُردی تمام شد و شما می توانید با رجوع به قسمت راهینانی

زمانی کوردی/آموزش زبان کُردی تمام آموزش ها را ببینید.همچنین از این پس این وبلاگ مطالب و مثال

های زبان کُردی را در پست های آینده می گذارد.با تشکر

---

بررسی دسته چهارم :

نویسه هایی که هم از نظر نوشتاری و هم از نظر تلفظ (طرز ادا ) باالفبای فارسی متفاوتند .

  "  این علامت نشان دهنده لینک دانلود فایل صوتی است . فایل های صوتی را دانلود کرده و به 

دقت به آن گوش دهید . "

    در صامت ها :   ئـ/     ڕ   /   ڤ   /   ڵ

    در مصوت ها :     بزرۆكه  ( i / I  )  

ادامه نوشته

دسته سوم،درس سوم (مربوط به 3 پست قبلی)

بررسی دسته سوم :

نویسه هایی که از نظر نوشتاری متفاوت  ولی از نظر تلفظ (طرز ادا ) مشترک هستند .

 

 "  این علامت نشان دهنده لینک دانلود فایل صوتی است . فایل های صوتی را دانلود کرده و به 

دقت به آن گوش دهید . "

    در صامت ها : نویسه ایی که این ویژگی را داشته باشد وجود ندارد

   در مصوت ها : ـه  ، ێ ،  ۆ ،  وو

تلفظ این نویسه ها نیز در زبان فارسی وجود دارد اما شکل نوشتاری این آواها در زبان کُردی با زبان فارسی متفاوت است .

ادامه نوشته

دسته دوم،درس دوم (مربوط به دو پست قبلی)

بررسی دسته دوم :

نویسه هایی که از نظر نوشتاری مشترک  ولی از نظر تلفظ (طرز ادا ) متفاوت هستند .

 "  این علامت نشان دهنده لینک دانلود فایل صوتی است . فایل های صوتی را دانلود کرده و به 

دقت به آن گوش دهید . "

   در صامت ها : / ح / ع / غ / ق / و /

   در مصوت ها : (  و  : ـو  )

 نویسه های زیر در ظاهر کاملا شبیه به نویسه های زبان فارسی هستند اما باید تاکید کرد ، اگرچه از نظر نوشتاری این شباهت درست است اما در زبان کُردی این نویسه ها کاملا متفاوت تلفظ ( اَدا ) می شود . بدین معنی که کُردها کلماتی مانند " حسن ، علی ، غار ، قاز ، ورود " را نسبت به فارس ها بسیار متفاوت تلفظ می کنند .

صامت ها :

-----------------------------------------------------------------------

1 - (ح : حـ  ـحـ   ـح   ح )  

در زبان فارسی تلفظ این نویسه بسیار به نویسه‌ "( ﮬ :  هـ   ـهـ ) " شبیه است لذا برای تشخیص آن ، به نویسه ی " ح " ، ( ح ِ جیمی ) و به نویسه " ﮬ " (ﮬِ دو چشم ) گفته می شود . بدین گونه که کلمه   " حمید " با  ( ح ِ جیمی ) و " هادی " با (ﮬِ دو چشم ) نوشته می شود در حالی هر دو نویسه            ( ح  و  ﮬ  )  بصورت " ﮬ "  تلفظ می شود یعنی " حمید " را " همید " و " هادی " را نیز " هادی " تلفظ می کنند .

   اما در زبان کُردی نویسه " ح " همانند عربی از حلق تلفظ می شود . و تفاوت آن نسبت به نویسه   " ﮬ " کاملا قابل تشخیص است .

به تلفظ نویسه " ح " در کلمات زیر گوش دهید :

  لینک دانلود فایل صوتی

" حەسەن ، حەرام ، حاشا ، حاڵی کردن ،  حەپلە ، حەوت ، حیلەباز ، حەیدەر ، حەوتە ، حەشار "

 لازم به ذکر است که تعداد زیادی از زبان شناسان کُرد معتقدند این نویسه در هیچ کلمه ریشه دار کُردی بکار نمی رود و این نویسه متعلق به زبان های سامی بوده که با ورود اسلام به سرزمین کُردستان تا مدتها کُردها با تلفظ این نویسه مشکل داشتند و مدت زیادی طول کشیده تا تلفظ این نویسه را یاد گرفتند .

   در الفبای لاتین نویسه ایی جدا برای این آوا  تعریف نشده است و از همان نویسه ی  " h / H  " استفاده می شود .  

ادامه نوشته

دسته اول,درس دوم (مربوط به پست قبلی)

دسته اول: نویسه هایی که از نظر نوشتاری و تلفظ مشترک هستند

دسته دوم :   نویسه هایی که از نظر نوشتاری مشترک  ولی از نظر تلفظ  متفاوت هستند .(در پست های بعدی می نویسیم)

دسته سوم : نویسه هایی که از نظر نوشتاری متفاوت   ولی از نظر تلفظ مشترک هستند .(در پست های بعدی می نویسیم) 

دسته چهارم : نویسه هایی که هم از نظر نوشتاری وهم از نظر تلفظ  متفاوتند.(در پست های بعدی می نویسیم)

---

بررسی دسته اول : *

نویسه هایی که از نظر نوشتاری  و تلفظ (طرز ادا ) بین الفبای کُردی و الفبای فارسی مشترک هستند .

  "  این علامت نشان دهنده لینک دانلود فایل صوتی است . فایل های صوتی را دانلود کرده و به 

دقت به آن گوش دهید . "

 در صامت ها :ب/ پ / ت / ج/ چ/ خ/ د /  ر/ ز / ژ / س/ ش/ ف/ ک/ گ/ ل/ م/ ن/ ه‍ / ی ( 20 نویسه)

 در مصوت ها : ا /  ی (صدای ایی کشیده ) /  ( 2 نویسه)

صامت ها :

-----------------------------------------------------------------------

1 - (ب  : بـ   ـبـ   ـب  ب )

 باران ،  سبەینێ ،  قەڵب ،  کەڵەباب ،  بەران ، بۆق ، سەبر ، سێبەر ،  کەباب ، باب

   در الفبای لاتین این آوا را با نویسه  " b / B " نشان داده می شود .

 -----------------------------------------------------------------------

* دسته های ۳،۲ و ۴ را در پست های بعدی می نویسم. 

ادامه نوشته

الفبای کردی (درس اول)

نویسه های زیر الفبای کُردی را نشان می دهند :

   صامت (بی صدا ) :

ئـ /  ب / پ / ت / ج /  چ / ح / خ / د /  ر /  ڕ /  ز  / ژ / س / ش /

ع / غ / ق / ف / ڤ / ک / گ / ل /  ڵ / م / ن / و / ه /‍ ی /  ( 29 نویسه )

   مصوت ( صدادار ) :

                         ـه /   ێ /  ۆ  /   ا  /  وو {او کشیده } /  ی  / و {او کوتاه}  /  بزرۆکە /   ( 8 نویسه)

   بزرۆکە:

 - در الفبای عربی نویسه ایی برای بزرۆکە در نظر گرفته نشده اما در الفبای لاتین از نویسه " i " استفاده می شود

 - بزرۆکە (bzroka) صوتی نزدیک به صوت کسره است که در رسم الخط  لاتین به صورت " i / I " نشان داده می شود . عرب آنرا کسره ی مختلسه یعنی کسره دزدکی می خوانند . " بزر " در کُردی به معنی گم شدن است .

 به ادامه مطلب بروید.........

        

ادامه نوشته

ضرب المثل های کردی

يکی از نمود های فرهنگ ضرب المثل است در کردستان بزرگ نيز مه سله

ت هايی رواج دارد. اين ضرب المثل ها را به فارسی ترجمه می کنم و معادل

آنها را نيز می نويسم.

 

په ندی پیشینیان ضرب المثل	مانا معنی	مانای که له مه کان له فارسی/معنی کلمات در فارسی
خودا کووه  ناسيگ  وه فر نيگه  بان	خدا  کوه  را می شناسد که روی آن برف می گذارد.	ناسيگ :‌ می شناسد وه فر:‌ برف * نيگه :‌ می گذارد بان : بالا
رووی   ده سی   وه  ئه نجير  نه ره سی وه ت   که ره سه	روباه دستش به انجير نمی رسد می گويد نارس است.	رووی : روباه نه ره سی: نرسید  وه ت : گفت که ره: کال و نارس
کابرا  سه ر  بئاو  تاشيگ	يارو سر بی آب می تراشد ( کار  غيرعاقلانه ای انجام می دهد.)	کابرا: يارو ئاو :‌ آب تاشيگ: می  تراشد
ميه وانه ل     يی مال    ده   خون    يه ک        تيه نگن.	مهمان های  يک  خانه به خونی هم تشنه هستند.	ميه وان :  مهمان تيه نگ :‌ تشنه
خالوو  که فيگه  سه ر  ئاو  خوارزا  ده خوار  ئاو  فيريگ   کيگ	دايی در سر آب غرق می شود خواهر زاده  در پايين آب دنبالش می گردد.	خالوو: دايی که فيگ :‌ می افتد. خوارزا: خواهرزاده خوار: پايين فيريگ کيگ: دنبالش می گردد.

زبان کردی

زبان کردی

زبان‌ کردی یکی از زبان‌های شاخه شمال باختری زبان‌های ایرانی است که در بخشهایی از خاورمیانه‌ و یا به طور دقیق تر در قسمت‌هایی از ایران، ترکیه‌، عراق و سوریه که‌ اصطلاحا به بخش‌هایی از آن سرزمین کردستان گفته‌ می‌شود به آن گفتگو می‌شود. جمعیتهای پراکنده کرد همچنین در جمهوری آذربایجان، ارمنستان و شمال خراسان یافت می‌شوند.

شاخه‌های اصلی زبان کردی عبارتند از سورانی و کرمانجی. گویش‌های کرمانشاهی، اورامانی و کلهری نیز با اینکه با دو گویش نامبرده هخ‌فهمی ندارند و گویشوران آنها همدیگر را متوجه نمی‌شوند از سوی بسیاری با نام زبان کردی نامیده شده‌اند.

زبان کردی سورانی در عراق زبان رسمی است در حالی که‌ در کشور سوریه ممنوع است. تا اوت ۲۰۰۲ در ترکیه‌ محدودیت‌های شدیدی بر آن (کردی کرمانجی) اعمال می‌شد گرچه هنوز در ترکیه بسیار محدود است . در ایران نیز در برخی رسانه‌ها امکان استفاده‌ از آن وجود دارد در حالی که‌ استفاده‌ از آن در نظام آموزشی دولتی هنوز صورت نپذیرفته است.

حدود پنجاه سال پیش، درباره یک متن قدیمی بحثی علمی در گرفت . درباره‎ متن مادی در مجله مدرسه مطالعات شرقی و افریقایی دانشگاه لندن (مجلد 22 س 1959) زبان شناس معروف پروفسور مكنزی نوشته است كه منظور از زبان مادی زبان كردی است.

بسیاری از پژوهشگران، از جمله ( تودور نولدکه ) خاورشناس بزرگ آلمانی، معتقدند که اگر روزی زبان مادی درست شناخته شود  بدون شک خویشاوندی بسیار نزدیکی با زبان پارسی باستان خواهد داشت.

ولی تاکنون متاسفانه به علت عدم کاوش در مناطق غرب ایران از مادها حتی یک اثر مستند در دست نیست.

 

طبقه بندی

 

زبان کردی عضوی از شاخه شمال‌غربی زبان‌های ایرانی است که خود شاخه‌ای از زبان‌های هندوایرانی است و آن نیز به‌ نوبه‌ خود شاخه‌ای از زبان‌های هندواروپایی است.

 

 

گویش‌ها و لهجه‌ها

زبان‌ کردی‌ به سه گروه بخش می‌شود:

1 – گروه کرمانجی     2 – گروه زازا گوران      3 – گروه گویشهای جنوبی

 

الف )  گروه کرمانجی نیز خود به دو گویش عمده بخش می‌شود:

1 – گویش کرمانجی شمالی یا اصطلاحا همان کرمانجی    2 – گویشهای کرمانجی جنوبی یا اصطلاحا سورانی

ب ) گروه زازا گوران نیز به سه بخش بخش می‌شوند:

1 – اورامی     2 – گورانی     3 – زازا

ج ) گروه گویش‌های جنوبی نیز شامل کرمانشاهی- کلهری - کلیایی - پیروندی  هستند.

در این میان در کتابها و روزنامه‌ها و مجله‌ها و نیز در پخش برنامه‌های رادیو و تلویزیونی از کرمانجی در مناطق شمالی و سورانی در مناطق جنوبی استفاده می‌شود.

منبع : ویکی پدیا  www.wikipedia.org